Prawa ręka króla Albanii

Prawa ręka jedynego króla Albanii, później z nominacji hitlerowskich Niemiec przywódca tego kraju. Według międzywojennej prasy Polak, Ślązak, absolwent gimnazjum w Cieszynie, lecz wszystko to nieprawda. Oto historia generała von Myrdacza.

1 marca 1945 roku w kinie w Tiranie rozpoczął się pokazowy proces zorganizowany przez komunistów, w wyniku którego zapadło siedemnaście wyroków śmierci. Wśród straconych znalazł się Gustav Mirdashi. [1]

W albańskim internecie udało mi się nawet odnaleźć zdjęcie z procesu, gdzie na ławie oskarżonych można wypatrzeć Mirdashiego, mężczyznę po siedemdziesiątce. [2]

Mirdashi w okresie międzywojennym, za panowania króla Zogu I, był szefem sztabu generalnego armii albańskiej. Przed śmiercią miał powiedzieć: „Umieram jako Albańczyk po tym, jak działałem na rzecz armii demokratycznej Albanii”. [3]

Tyle, że tak naprawdę żaden z niego Mirdashi i żaden z niego Albańczyk. Kiedy w 1937 roku zostawał ministrem wojny, „Gość Niedzielny” pisał, że to Polak nazywający się Gustaw Myrdacz, w dodatku absolwent gimnazjum w Cieszynie. [4]

„Gość Niedzielny” przeszarżował z polskością Myrdacza. Gustav von Myrdacz przyszedł na świat w 1874 roku w Wiedniu. [5][6] Gimnazjum kończył w habsburskiej stolicy, dokładnie w Josefstadt, czyli w ósmym becyrku. [6] Później studiował na słynnej szkole wojskowej w Wiener Neustadt i robił całkiem niezłą karierę w armii austriackiej. A że miał wpływowego ojca oficera, to było stosunkowo łatwo o awans. [5]

Niedługo po zakończeniu I wojny światowej przeszedł na emeryturę i osiadł w Grazu – aż wtem odezwał się z Tirany znajomy, którego poznał kilka lat wcześniej w Wiedniu. Ahmed Muhtar Zogolli, wpływowy albański polityk, zaproponował Myrdaczowi, by znowu założył mundur i pomógł reformować albańską armię. Reakcja Gustava była w rodzaju „Przytrzymaj mi piwo” albo raczej „Halte mein Bier”. Wyjechał do Albanii, a swoją karierę związał z Zogollim. [7] Tymczasem Zogolli został kolejno premierem (1922), prezydentem (1925), wreszcie królem jako Zogu I (1928). Nic dziwnego, że Myrdacz finalnie otrzymał stanowisko szefa sztabu generalnego. [5]

Jeżeli przyjrzeć się biogramowi Gustava von Myrdacza w prestiżowym Austriackim leksykonie biograficznym (Österreichisches Biographisches Lexikon), mamy sześcioletnią dziurę obejmującą losy Myrdacza między 1939 a 1945. Po prostu zostaje szefem sztabu generalnego Albanii, a sześć lat później zostaje rozstrzelany. Żadnych szczegółów. [5] Historyczna amnezja Austriaków pokazuje, że politykę historyczną robi się nie wielkimi imprezami, ale kastrując małe biogramy.

Myrdacz pozostał w Tiranie po zajęciu Albanii przez Włochów w 1939 roku, pozostał też, gdy Włochów zastąpili Niemcy. We wrześniu 1944 roku niemieccy okupanci postawili go na czele trzyosobowego komitetu mającego rządzić Albanią. [8] Jakby się zastanowić, Gustav von Myrdacz formalnie został przywódcą Albanii.

Formalnie.

W rzeczywistości III Rzesza się zwijała, a Myrdacz bardziej był marionetką niż politykiem mającym realną władzę, tym bardziej, że pozostali dwaj członkowie rzeczonego komitetu szybko czmychnęli z Tirany (jeden z nich wprost do antyniemieckiej partyzantki). [9] Gustav von Myrdacz został na miejscu i dał się złapać komunistom. Co dalej było, to już wiadomo.

A teraz o polskich i cieszyńskich korzeniach Gustava von Myrdacza.

Ojcem Gustava był Paul von Myrdacz, a właściwie Paweł Myrdacz. Urodzony w 1847 roku w Końskiej w polskiej rodzinie chłopskiej (chodził do tej samej szkoły, co o rok młodszy Jan Kubisz, słynny poeta), w czasach nauki w gimnazjum w Cieszynie należał do tajnego polskiego stowarzyszenia „Wzajemność”. Z tamtego okresu zachował się jego wiersz Wybawienie Wiednia przez Sobieskiego [10] Po zdaniu matury studiował medycynę w Wiedniu, a potem związał się z armią, stając się najważniejszą osobą w monarchii austriackiej, jeśli chodzi o wojskowe lecznictwo. W uznaniu zasług w 1917 roku otrzymał tytuł szlachecki. Wersja jakoby była to nagroda za udaną operację cesarza Franciszka Józefa (zmarłego rok wcześniej) [12] wygląda na anegdotę bez pokrycia w faktach, ale idealnie wpisuje się w mit dobrego cysorza.

Przypisy / Footnotes

[1] Agata Domachowska, Albania, [w:] East Central European Migrations During the Cold War: A Handbook, red. Anna Mazurkiewicz, Berlin 2019.

[2] FOTO/ Pushkatimet e Gjykatës Speciale të Tiranës në 1945, syri.net.

[3] Pjetër Pepa, Dosja e diktaturës, Tirana 1995, s. 25.

[4] „Gość Niedzielny” 1937 nr 31.

[5] Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950, Bd. 7, Wien 1976, s. 9–10.

[6] Johann Swoboda, Die Theresianische Militär-akademie zu Wiener-Neustadt und ihre Zöglinge, Bd. 3, Wien 1897, s. 173.

[7] Jason Tomes, King Zog: Self-Made Monarch of Albania, New York 2011.

[8] Bob Moore, Prisoners of War: Europe: 1939-1955, Oxford 2022, s. 287.

[9] Bernd J. Fischer, Albania at War, 1939-1945, London 1999, s. 234.

[10] Jan Galicz, Księga pamiątkowa ku uczczeniu 40. rocznicy założenia Stowarzyszenia „Jedność” w Cieszynie 1886–1926, Cieszyn 1926, s. 49–50.

[11] Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950, Bd. 7, Wien 1976, s. 10.

[12] Józef Golec, Stefania Bojda, Słownik biograficzny ziemi cieszyńskiej, t. 3, Cieszyn 1998.

Jak cytować / How to cite

Michael Morys-Twarowski, Prawa ręka króla Albanii, 2024, morystwarowski.com